Eros/Cupido en un santuario de la antigua «Carmo» (Carmona, Sevilla). Estudio arqueológico e iconográfi de un entalle romano

  • María Limón Belén
    Universidad de Sevilla mlimon[at]us.es
  • Juan Manuel Román Rodríguez
    Servicio de Arqueología [ del Ayto. de Carmona]

Resumen

Este artículo tiene por objeto el estudio de un entalle romano procedente de un santuario rupestre descubierto en Carmona (Sevilla). Fue tallado en cornalina y contiene la imagen de un joven alado sosteniendo con ambas manos una antorcha, que podemos identifi con Eros/Cupido. Abordamos el análisis de este ejemplar excepcional de la glíptica romana basándonos, en primer lugar, en su clasifitipológica. A continuación, estudiamos la iconografía de Eros/Cupido a través de las referencias literarias que a él se hacen en los textos clásicos, de su papel en la mitología clásica y de su representación en el arte antiguo, centrándonos, sobre todo, en la fi del Eros antorchario. Finalmente, ofrecemos una interpretación del signifi del objeto a partir de los datos que aporta el contexto arqueológico, que también proporciona un terminus ante quem de tiempos de Vespasiano para fechar la pieza. El entalle, así como otros objetos encontrados junto a él, se interpretan como posibles ofrendas realizadas durante las ceremonias que precedieron al fin de la actividad del santuario.
  • Referencias
  • Cómo citar
  • Del mismo autor
  • Métricas
Balsdon, J. P. D. V. (1962): Roman Women: Their History and Habits. London: Bodley Head.

Baratta, G. (2001): Il culto de Mercurio nella Penisola Iberica. Barcelona: Public. i Edic. Univ. Barcelona.

Belén, M.; Román, J. M. y Vázquez Paz, J. (2014a): “Arquitectura religiosa en la Carmona antigua. El santuario de la calle San Felipe 1A”. En González, M.; Caballos, A. y Ruiz, J. A. (eds.): Urbanismo, Arquitectura y Patrimonio en Carmona. Actas del IX Congreso de Historia de Carmona (Carmona, Sevilla, 2013). Sevilla: Univ. Sevilla, pp. 102-133.

Belén, M.; Román, J. M. y Vázquez Paz, J. (2014b): “Modelos clásicos para imágenes populares. Mercurio en una terracota de Carmona (Sevilla)”. En In Amicitia. Miscel-lània d’estudis en homenatge a Jordi H. Fernández. Treballs del Museu Arqueològic d’Eivissa i Formentera, 72. Eivissa: Museu Arqueològic d’Eivissa, pp. 87-98. Blanc, N. y Gury, F. (1986): “Amor, Cupido”. En Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae, III. 1. ZürichMunich-Düsseldorf: Artemis Verlag, pp. 952-1049.

Blanc, N.; Gury, F. y Lerede, H. (1987): “Les images d’Amor: une expérience d’informatisation”, Revue Archéologique, pp. 297-334.

Boardman, J. (1968): Engraved gems: the Ionides Collection. Evanston-Illinois: Northwestern University Press.



Breitenberger, B. (2007): Aphrodite and Eros. The Development of Erotic Mythology in Early Greek Poetry and Cult. London: Routledge.

Cartaya, J. (2001): “Mosaicos romanos de Carmona”. En Caballos, A. (ed.): Carmona romana. Actas ii Congreso de Historia de Carmona (Carmona, Sevilla, 1999). Carmona: Ayto. de Carmona, pp. 293-309.

Casal, R. (1990): Colección de Glíptica del Museo Arqueológico Nacional (Madrid). Serie de entalles romanos. Madrid: Ministerio de Educación, Cultura y Deporte.

Cassimatis, H. (2014): Éros dans la céramique à figures rouges italiote. Paris: De Boccard.

Elvira Barba, M. A. (2008): Arte y mito. Manual de Iconografía Clásica. Madrid: Sílex.

Fasce, S. (1977): Eros. La figura e il culto. Genova: Univ. di Genova.

Feugère, M. y Prévot, Ph. (2008): “Les matières dures animales (os, bois de cerf et ivoire) dans la vallée del’Hérault; production et consommation”. En Bertrand, I. (ed.): Le travail del’os, du bois de cerf et de la corne à l’époque romain: un artisanat en marge? Actes du colloque de Chauvigny (Chauvigny, 2005). Monographies Instrumentum, 34. Montagnac: Éditions Monique Mergoil, pp. 231-268. (https://hal.archives-ouvertes.fr/ halshs-00265987; acceso 16-02-2015).

Gesztelyi, T. (2000): Antike Gemmen im Ungarischen Nationalmuseum, Catalogi Museo Nationalis Hungarici. Serie Archaeologica, III. Budapest: Ungarisches Natio-nalmuseum.

Gramatopol, M. (1974): Les pierres gravées du cabinet numismatique de l’Académie Roumaine. Bruxelles: Latomus. Guiraud, H. (1988): Intailles et camées de l’époque romaine en Gaule (Territoire français). 48e supplément à Gallia. Paris: CNRS.

Hard, R. (2004): The Routledge Handbook of Greek Mithology. London-New York: Routledge.

Henig, M. (1978): A Corpus of Roman engraved gemstones from British sites. Oxford: BAR.

Hermary, A.; Cassimatis, H. y Vollkommer, R. (1986): “Eros”. En Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae III. 1. Zürich, Munich, Düsseldorf: Artemis Verlag, pp. 850-942.

Khan-Lyotard, L. (1996): “Hermes”. En Pórtulas, J.; Sola, M. (eds.) y Bonnefoy, I. (dir.): Diccionario de las mitologías y de las religiones de las sociedades tradicionales del mundo antiguo. Barcelona: Destino, pp. 256-267.

Krug, A. (1995): Römische Gemmen im Rheinischen Landesmuseum Trier. Trier: Rheinisches Landesmuseum Trier. Linant de Bellefonds, P. (1991): “Hymenaios: une iconographie contestée”. En Kahil, L. y Linant de bellefonds, P. (eds.): Religion, Mythologie, Iconographie. Actes colloque international (Rome, 1989). Mélanges de l’École Française de Rome, Antiquité 103-1. Roma: École Française de Rome, pp. 197-212.

López de la Orden, M.ª D. (1990): La glíptica de la antigüedad en Andalucía. Cádiz: Univ. Cádiz.

Maaskant-Kleibrink, M. (1978): Catalogue of the Engraved Gems in the royal Coin Cabinet, The Hague: The Greek, Etruscan and Roman Collections. The Hague: Govt. Pub. Office.

Mandrioli, A. R. (1987): La collezione di gemme del Museo Civico Archeologico di Bologna. Casalecchio di Reno, Bologna: Grafis.

McDonald, D. (1992): The Coinage of Aphrodisias. London: Royal Numismatic Society.

Otto, W. F. (1981): Les dieux de la Grèce. La figure du divin au miroir de l’esprit grec. Paris: Payot.

Pannuti, U. (1983): Museo Archeologico Nazionale di Napoli. Catalogo della collezione glittica, vol. 1. Roma: Istituto Poligrafico e Zecca dello Stato.

Pannuti, U. (1994): Museo Archeologico Nazionale di Napoli. Catalogo della collezione glittica, vol. 2. Roma: Istituto Poligrafico e Zecca dello Stato.

Platz-Horster, G. (1984): Die antiken Gemmen im Rheinischen Landesmuseum Bonn. Köln-Bonn: Rheinland-Verlag.

Richter, G. M. A. (1971): Engraved gems of the Romans: A supplement to the history of Roman art. London: Phaidon. Richter, G. M. A. (2006): Catalogue of engraved gems: Greek, Etruscan, and Roman. The Metropolitan Museum, New York. Roma: L’Erma di Bretschneider.

Rodríguez Casanova, I. (1999): “Consideraciones sobre la iconografía monetal de la ceca de Carmo: el Mercurio Africano”. En Mora, G.; Sobral, R. M. y GarcíaBellido, M.ª P. (coords.): Rutas, ciudades y moneda en Hispania. Actas II Encuentro Peninsular de Numismática Antigua (Porto, 1997). Anejos Archivo Español de Arqueología, XX. Madrid: CSIC, pp. 333-340.

Schlüter, M.; Platz-Horster, G. y Zazoff, P. (1975): Antike Gemmen in deutschen Sammlungen, vol. 4: Kestner-Museums, Hannover; Museum für Kunst und Gewerbe, Hamburg. Wiesbaden: Prestel Verlag.

Sena Chiesa, G. (1966): Gemme del Museo Nazionale di Aquileia. Padova: Associazione Nazionale per Aquileia. Sena Chiesa, G. (1978): Gemme di Luni. Archaeologica, 4. Roma: G. Bretschneider.

Siebert, G. (1990): “Hermes”. En Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae i. Zürich: Artemis Verlag, pp. 285-387.

Spier, J. (1992): Ancient Gems and Finger Rings. Catalogue of the Collections. The J. Paul Getty Museum. Malibu, California: J. Paul Getty Museum (http:// d2aohiyo3d3idm.cloudfront.net/publications/virtuallibrary/0892362154.pdf; acceso 10-11-2014).

Stewart, S. (2007): Cosmetics and Perfumes in the Roman World. Gloucestershire: Tempus.

Stuveras, R. (1969): Le putto dans l’art romain. Col. Latomus, 99. Bruxelles.

Tamma, G. (1991): Le gemme del Museo Archeologico de Bari. Bari: Edipuglia.

Vollenwider, M. L. (1979): Catalogue raisonné des sceaux, cylindres, intailles et camées, vol. ii. Mainz am Rhein: Philipp von Zabern.

Walters, H. B. (1976): Catalogue of the engraved gems and cameos, Greek, Etruscan and Roman, in the British Museum. London: The Trustees of the British Museum.

Weiss, C. (2007): Die antiken Gemmen der Samnlung Heinrich Dressel in der Antikensammlung Berlin. Würzburg: Ergon-Verlag.

Zwierlein-Diehl, E. (1973-1991): Die antiken Gemmen des kunsthistorisches Museums in Wien, 3 vols. München: Prestel. Zwierlein-Diehl, E. (2007): Antike Gemmen und ihr Nachleben. Berlin-New York: Walter de Gruyter.
Limón Belén, M., & Román Rodríguez, J. M. (2015). Eros/Cupido en un santuario de la antigua «Carmo» (Carmona, Sevilla). Estudio arqueológico e iconográfi de un entalle romano. Zephyrvs, 76, 183–193. https://doi.org/10.14201/zephyrus201576183193

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Biografía del autor/a

María Limón Belén

,
Universidad de Sevilla
Grupo de Investigación Hum-156 (PAIDI). Dpto. de Filología Griega y Latina. Facultad de Filología. C/ Palos de la Frontera, s/n. 41004 Sevilla, España.

Juan Manuel Román Rodríguez

,
Servicio de Arqueología [ del Ayto. de Carmona]
Grupo de Investigación Hum-650 (PAIDI). Servicio de Arqueología del Ayto. de Carmona. C/ San Ildefonso, 2. 41410 Carmona, Sevilla, España.
+