Morfometría de cerámicas grises catalanas: algunas consideraciones sobre la definición de tipos en cerámica común de época medieval y postmedieval

  • Esther Travé Allepuz
    Universidad de Barcelona esther.trave[at]ub.edu
  • Guillem Domingo Ribas
    Universidad de Barcelona
  • Joan Vicens Tarré
    Museu de la Terrissa de Quart
  • Alfred Mauri Martí
    Centre d’Estudis Martorellencs

Resumen

La cerámica común de cocción reductora y uso culinario constituye uno de los materiales arqueológicos más frecuentes en época medieval. A las dificultades de estudio inherentes a la gran homogeneidad de estas cerámicas, de fábricas bastas, irregulares, preferentemente urdidas y acabadas mediante un torneado lento, se les añade su elevada fragmentación y el volumen ingente de materiales recuperados en muchos contextos. En este trabajo presentamos los resultados obtenidos del análisis morfométrico de productos de alfarería tradicional de obra negra procedentes de Quart (Girona) y de cerámicas grises medievales del yacimiento de Santa Margarida (Martorell, Barcelona). A tenor de los resultados obtenidos demostramos la validez metodológica de una propuesta de clasificación que contempla la explotación estadística multivariante de datos morfométricos, incluyendo la variable del perfil de los vasos. Dicha explotación permite obtener clasificaciones tipológicas precisas que tienen en cuenta el grado de fragmentación y permiten definir tipos comparables.
  • Referencias
  • Cómo citar
  • Del mismo autor
  • Métricas
Adroher, A. M.; Carreras, C.; De Almeida, R.; Fernández, A.; Molina, J. y Viegas, C. (2016): "Registro para la cuantificación de cerámica arqueológica: estado de la cuestión y una nueva propuesta. Protocolo de Sevilla (prcs/14)", Zephyrus, lxxviii, pp. 87-110. https://doi.org/10.14201/zephyrus20167887110

Aitchinson, J. (1986): The statistical analysis of compositional data. Monographs on statistics and applied probability. London: Chapman and Hall.

Aitchison, J. y Greenacre, M. (2002): "Biplots for compositional data", Journal of the Royal Statistical Society, Series c (Applied Statistics), 51 (4), pp. 375-392. https://doi.org/10.1111/1467-9876.00275

Arcelin-Pradelle, Ch. y Laubenheimer, F. (1985): "La notion de série en céramique tournée". En Histoire des techniques et sources documentaires. Méthodes d'approche et expérimentation en région Méditerranéenne. Cahier n.º 7. Aix-en-Provence: Institut de Recherches Méditerranéennes.

Armengol, P. y Lerma, J. V. (2012): "Un conjunto de instrumentos cerámicos para la destilación de época califal procedente de Valencia". En Gelichi, S. (ed.): Atti ix Congresso Internazionale sulla Ceramica Medievale nel Mediterraneo. Venezia: Al'Insegna del Giglio, pp. 372-374.

Associació de Terrissers Artesans de Quart (2016): Paraules que treballen el fang. Recull de mots i locucions dels oficis de Terrisser i Rajoler a Quart. Quart: Museu de la Terrissa de Quart-Cossetània Edicions.

Baxter, M. J. (1995): "Standardization and Transformation in Principal Component Analysis, with Applications to Archaeometry", Journal of the Royal Statistical Society. Series c (Applied Statistics), 44 (4), pp. 513-527. https://doi.org/10.2307/2986142

Baxter, M. J. (2006): "A review of supervised and unsupervised pattern recognition in archaeometry", Archaeometry, 48 (4), pp. 671-694. https://doi.org/10.1111/j.1475-4754.2006.00280.x

Baxter, M. J. y Freestone, I. C. (2006): "Log-ratio compositional data analysis in archaeometry", Archaeometry, 48 (3), pp. 511-531. https://doi.org/10.1111/j.1475-4754.2006.00270.x

Busto-Zapico, M. (2015): "Sobre el uso de herramientas informáticas para la cuantificación de cerámica: el eve 2.0", sémata. Ciencias Sociais e Humanidades, 27, pp. 199-219.

Buxeda, J. (2008): "Revisiting the compositional data. Some fundamental questions and new prospects in Archaeometry and Archaeology". En Daunis i Estalella, J. y Martín Fernández, J. (eds.): Proceedings of co-dawork'08. The 3rd compositional Data Analysis Workshop. Girona: Univ. de Girona, pp. 1-18.

Chang, K. C. (1967): Rethinking Archaeology. New York: Random House.

Contreras, F. (1984): "Clasificación y tipología en arqueología. El camino hacia la cuantificación", Cuadernos de Prehistoria y Arqueología de la Univ. de Granada, 9, pp. 327-385.

Dillon, W. R. y Goldstein, M. (1984): Multivariate Analysis. Methods and Applications. New York: Wiley & Sons.

Escribano, S. (2017): "Estrategias cuantitativas para el estudio de cerámica arqueológica. Una propuesta desde el caso de la cerámica histórica alavesa", Munibe, 68, pp. 289-300.

García Jiménez, E.; Gil Flores, J. y Rodríguez Gómez, G. (2000): Análisis factorial. Cuadernos de Estadística. Salamanca: Hespérides.

Gilboa, A.; Karasik, A.; Sharon, I. y Smilansky, U. (2004): "Towards computerized typology and classification of ceramics", Journal of Archaeological Science, 31, pp. 681-694. https://doi.org/10.1016/j.jas.2003.10.013

González, A. (ed.) (1997): La ceràmica medieval catalana. El monument, document. Quaderns científics i tècnics, 9. Barcelona: Diput. de Barcelona.

Hamilakis, A. y Jones, A. M. (2017): "Archaeology and Assemblage", Cambridge Archeological Journal, 27 (1), pp. 77-84. https://doi.org/10.1017/S0959774316000688

Karasik, A. y Smilansky, U. (2011): "Computerized morphological classification of ceramics", Journal of Archaeological Science, 38, pp. 2644-2657. https://doi.org/10.1016/j.jas.2011.05.023

Llanos, A. y Vegas, J. I. (1974): Ensayo de un método para el estudio y clasificación tipológica de la cerámica. Vitoria: Diput. Foral de Álava.

Mateo, D. y Molina, J. (2016): "Archaeological Quantification of Pottery: The Rims Count adjusted using the Modulus of Rupture (mr)", Archaeometry, 58, pp. 333-346. https://doi.org/10.1111/arcm.12171

Mauri, A.; Travé, E. y Del Fresno, P. (2012): "An Integrated Implementation of Written and Material Sources. Conceptual Challenge and Technological Resources". En Ollich, I. (ed.): Archaeology. New approaches in theory and techniques. Rijeka: Intech, pp. 41-64. https://doi.org/10.5772/38934

Nail, Th. (2017): "What is an assemblage?", SubStance, 46 (1), pp. 21-37. https://doi.org/10.3368/ss.46.1.21

Opgenhaffen, L.; Revello, M. y Kisjes, I. (2018): "Pottery goes public. Performing Archaeological Research Amid the Audience", Open Archaeology, 4, pp. 62-80. https://doi.org/10.1515/opar-2018-0004

Orton, C. (1988): Matemáticas para arqueólogos. Madrid: Alianza

Orton, C.; Tyers, P. y Vince, A. (1993): Pottery in Arhcaeology. Cambridge: cup.

Poblome, J. y Bes, Ph. (2018): "This is how we do it. Methodology of pottery processing at Sagalassos", Rei Cretariae Romanae Favtorvm Acta, 45, pp. 731-740.

R Core team (2018): R: A language and environment for statistical computing. Viena: R Foundation for Statistical Computing. Disponible en https://www.R-project.org/.

Riu, M. (ed.) (1984): Ceràmica grisa i terrissa popular de la Catalunya Medieval. Acta Mediaevalia, annex 2. Barcelona: Univ. de Barcelona.

Roig, J. (2017): "La cerámica reducida de cocina entre el Bajo Imperio Romano y la Alta Edad Media en el Noreste Peninsular (Cataluña)". En Obra Negra y alfarería de cocina. Actas xix Congreso de la Asociación de Ceramología. Quart: Ayto. de Quart, pp. 63-122.

Sempere, E. (1985): La terrissa catalana. Tipologia i terminologia. Barcelona: Nou Art Thor-Diput. de Girona.

Solaun, J. L. (2005): La cerámica medieval en el País Vasco (ss. viii-xiii). Sistematización, evolución y distribución de la producción. Vitoria-Gasteiz.

Soler, N. (1985): "Les càrregues de terrissa de Quart", Butlletí Informatiu de Ceràmica, 25, pp. 36-41.

Soler, N. (2009): "Ceràmica trobada als Banys Àrabs. La terrissa negra", Annals de l'Institut d'Estudis Gironins, 50, pp. 529-553.

Taiyun, W. y Simko, V. (2017): R package "Corrplot": Visualization of a correlation Matrix (Version 0.84). Disponible en https://github.com/taiyun/corrplot.

Travé, E. (2018): La ceràmica comuna de cuina d'època medieval: Provinença, tecnologia i comerç al camp català. Barcelona: Societat Catalana d'Arqueologia.

Travé, E. y Vicens, J. (2018): "Terrissa negra i canvi social: Pervivències i transformacions en l'ús de ceràmica de cocció reductora a Osona i les comarques gironines a partir de la recerca arqueològica i documental", Ausa, 181-182, pp. 829-850.

VanPool, T. L. y Leonard, R. D. (2011): Quantitative Analysis in Archaeology. Malden, ma: Wiley-Blackwell. https://doi.org/10.1002/9781444390155

Vicens, J. y Travé, E. (2018): "La terrissa popular de Josep Escortell i Cerqueda: La tipologia de Quart", Estudis del Baix Empordà, 37, pp. 97-129.

Wickham, H. (2014): "Tidy Data", Journal of Statistical Software, 59/10, pp. 1-10. https://doi.org/10.18637/jss.v059.i10
Travé Allepuz, E., Domingo Ribas, G., Vicens Tarré, J., & Mauri Martí, A. (2019). Morfometría de cerámicas grises catalanas: algunas consideraciones sobre la definición de tipos en cerámica común de época medieval y postmedieval. Zephyrvs, 84, 161–182. https://doi.org/10.14201/zephyrus201984161182

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Biografía del autor/a

Esther Travé Allepuz

,
Universidad de Barcelona
Dpto. de Historia y Arqueología. C/ Montalegre, 6. Facultad de Geografía e Historia. Univ. de Barcelona. 08001 Barcelona

Guillem Domingo Ribas

,
Universidad de Barcelona
Dpto. de Historia y Arqueología. C/ Montalegre, 6. Facultad de Geografía e Historia. Univ. de Barcelona. 08001 Barcelona

Joan Vicens Tarré

,
Museu de la Terrissa de Quart
Museu de la Terrissa de Quart. Plaça de la Vila, 2. 17242 Quart (Girona)

Alfred Mauri Martí

,
Centre d’Estudis Martorellencs
Centre d’Estudis Martorellencs. Plaça de la Vila, 41. 08760 Martorell (Barcelona)
+